Poznaj i zrozum działenie przysłony

Twój aparat jest całkowicie światłoszczelny, a o ilości światła docierającego do matrycy decyduje przysłona, a dokładnie wielkość otworu względnego obiektywu. Stopień otwarcia przysłony można regulować, co pozwala kontrolować ilość światła: przy szeroko otwartej przysłonie dociera go do sensora więcej, z kolei zmniejszenie otworu względnego obiektywu powoduje, że matryca zarejestruje go mniej.

Aby za pomocą głównego pokrętła sterowania móc samodzielnie wybrać jedną z dostępnych wartości przysłony, wystarczy aktywować w aparacie tryb preselekcji przysłony lub manualny. Wartości te mogą być mylące, ponieważ dużym otworom przysłony odpowiadają małe wartości liczbowe, takie jak f/2,8 i f/4, podczas gdy małym otworom przypisane są większe liczby, takie jak f/11 czy f/16. Jeśli masz trudność ze zrozumieniem, z czego to wynika, potraktuj poszczególne wartości przysłony jak ułamki: np. 1/4 to więcej niż 1/16, więc przysłona ustawiona na f/4 przepuszcza większą ilość światła niż f/16.

1. Tryb fotografowania
Samodzielne wybieranie wielkości otworu przysłony jest możliwe tylko podczas pracy w trybie preselekcji przysłony lub manualnym – są one oznaczone na pokrętle wyboru trybów odpowiednio skrótami Av lub A i M.
2. Kontrola
Aby zmienić wartość przysłony, obracaj głównym pokrętłem sterowania aparatu i obserwuj pojawiające się w wizjerze lub na wyświetlaczu wartości liczbowe.
3. Ekspozycja
Wielkość otworu przysłony decyduje o tym, jak dużo światła dotrze do matrycy aparatu.
4. Maksymalny otwór przysłony
Jednym z parametrów różnicujących obiektywy jest ich maksymalny otwór względny. Im szerszy, tym więcej światła dociera do matrycy, zatem obiektyw 300 mm f/2,8 przy maksymalnie otwartej przysłonie pozwala zarejestrować większą ilość światła niż model 300 mm f/4.
5. Zakres ustawień przysłony
Liczba dostępnych ustawień przysłony zależy od obiektywu, a nie aparatu. Na przykład, ustawienie f/2,8 nie jest dostępne w przypadku używania obiektywu 300 mm f/4. Ponadto, podczas korzystania z dłuższych ogniskowych w zoomach, maksymalny otwór przysłony może ulec zmniejszeniu.
6. Listki przysłony
Z im większej liczby blaszek składa się przysłona, tym bardziej okrągły kształt mają jasne plamy światła w tle, czyli tzw. bokeh.

1. Tryb fotografowania
Samodzielne wybieranie wielkości otworu przysłony jest możliwe tylko podczas pracy w trybie preselekcji przysłony lub manualnym – są one oznaczone na pokrętle wyboru trybów odpowiednio skrótami Av lub A i M.
2. Kontrola
Aby zmienić wartość przysłony, obracaj głównym pokrętłem sterowania aparatu i obserwuj pojawiające się w wizjerze lub na wyświetlaczu wartości liczbowe.
3. Ekspozycja
Wielkość otworu przysłony decyduje o tym, jak dużo światła dotrze do matrycy aparatu.
4. Maksymalny otwór przysłony
Jednym z parametrów różnicujących obiektywy jest ich maksymalny otwór względny. Im szerszy, tym więcej światła dociera do matrycy, zatem obiektyw 300 mm f/2,8 przy maksymalnie otwartej przysłonie pozwala zarejestrować większą ilość światła niż model 300 mm f/4.
5. Zakres ustawień przysłony
Liczba dostępnych ustawień przysłony zależy od obiektywu, a nie aparatu. Na przykład, ustawienie f/2,8 nie jest dostępne w przypadku używania obiektywu 300 mm f/4. Ponadto, podczas korzystania z dłuższych ogniskowych w zoomach, maksymalny otwór przysłony może ulec zmniejszeniu.
6. Listki przysłony
Z im większej liczby blaszek składa się przysłona, tym bardziej okrągły kształt mają jasne plamy światła w tle, czyli tzw. bokeh.

Po co w ogóle zmieniać ustawienia przysłony? Przede wszystkim jest to jeden ze sposobów kontrolowania ekspozycji. Im więcej światła dociera do matrycy, w tym krótszym czasie można zarejestrować obraz. Skrócenie czasu naświetlania pozwala na uchwycenie z odpowiednią ostrością obiektów znajdujących się w ruchu. Dlatego właśnie osoby zajmujące się fotografią sportową i przyrodniczą najchętniej korzystają z obiektywów o dużym maksymalnym otworze względnym. Przy małym otworze przysłony do matrycy dociera mniej światła, co wymaga wydłużenia czasu ekspozycji w celu zarejestrowania obrazu. Może to być przydatne w sytuacjach, gdy zechcesz w przesadny sposób przedstawić upływ czasu, na przykład poprzez rozmycie ruchu chmur na zdjęciu krajobrazowym.

Przysłona i jej wartości
Do czego odnoszą się poszczególne wartości przysłony, takie jak f/5,6, f/8 czy f/11? Występujące w tej sekwencji liczby mogą wydawać się przypadkowe, jednak wcale takie nie są i nie odpowiadają one również fizycznemu rozmiarowi otworu przysłony. Wyrażają stosunek długości ogniskowej do średnicy otworu przepuszczającego światło (widocznego, gdy spojrzysz od przodu w obiektyw). Dzięki temu wartości przysłony są stałe, niezależnie od wielkości obiektywu. Zmniejszenie otworu przysłony o 1 EV (np. z f/5,6 do f/8) powoduje ograniczenie o połowę ilości światła docierającego do matrycy. Z kolei zwiększenie otworu o jeden stopień (np. z f/8 do f/5,6) sprawi, że wartość ekspozycji zwiększy się dwukrotnie. W zależności od aparatu możliwa jest również zmiana wielkości otworu przysłony o 1/2 lub 1/3 stopnia, co pozwala z większą precyzją kontrolować ekspozycję i głębię ostrości.

Przysłona i jej wartości
Do czego odnoszą się poszczególne wartości przysłony, takie jak f/5,6, f/8 czy f/11? Występujące w tej sekwencji liczby mogą wydawać się przypadkowe, jednak wcale takie nie są i nie odpowiadają one również fizycznemu rozmiarowi otworu przysłony. Wyrażają stosunek długości ogniskowej do średnicy otworu przepuszczającego światło (widocznego, gdy spojrzysz od przodu w obiektyw). Dzięki temu wartości przysłony są stałe, niezależnie od wielkości obiektywu. Zmniejszenie otworu przysłony o 1 EV (np. z f/5,6 do f/8) powoduje ograniczenie o połowę ilości światła docierającego do matrycy. Z kolei zwiększenie otworu o jeden stopień (np. z f/8 do f/5,6) sprawi, że wartość ekspozycji zwiększy się dwukrotnie. W zależności od aparatu możliwa jest również zmiana wielkości otworu przysłony o 1/2 lub 1/3 stopnia, co pozwala z większą precyzją kontrolować ekspozycję i głębię ostrości.

Jak widać, kontrolowanie ustawień przysłony otwiera przed fotografem wiele twórczych możliwości, co jest znacznie bardziej ekscytujące od samej teorii dotyczącej określania ekspozycji! Choć mały otwór przysłony wpływa na ograniczenie ilości światła, jednocześnie powoduje on zwiększenie głębi ostrości na zdjęciu. W związku z tym, mimo że w danym momencie możesz ustawić ostrość tylko na ściśle określoną odległość, większa część kadru – w obszarze znajdującym się bezpośrednio przed i za punktem ostrości – pozostanie ostra. Ma to oczywiście istotne znaczenie przy wykonywaniu makrofotografii lub podczas fotografowania krajobrazów – zwykle zależy nam wówczas na zarejestrowaniu jak największej liczby szczegółów. Zwiększenie otworu względnego obiektywu ma odwrotny skutek i prowadzi do ograniczenia głębi ostrości. Efekt ten jest szczególnie przydatny w fotografii portretowej, gdyż pomaga wyodrębnić fotografowaną osobę z tła.

Szeroko otwarta przysłona może pomóc w skupieniu uwagi widza na najważniejszych elementach sceny, wymaga jednak precyzyjnego ustawienia ostrości, zwłaszcza podczas korzystania ze skrajnych ustawień, takich jak f/1,4. Mniejszy otwór przysłony pozwala na objęcie płaszczyzną ostrości większej części sceny i skupienie uwagi widza na większym jej obszarze. Można wówczas pozwolić sobie na większy margines błędu podczas regulacji ostrości.

Szeroko otwarta przysłona może pomóc w skupieniu uwagi widza na najważniejszych elementach sceny, wymaga jednak precyzyjnego ustawienia ostrości, zwłaszcza podczas korzystania ze skrajnych ustawień, takich jak f/1,4. Mniejszy otwór przysłony pozwala na objęcie płaszczyzną ostrości większej części sceny i skupienie uwagi widza na większym jej obszarze. Można wówczas pozwolić sobie na większy margines błędu podczas regulacji ostrości.

Jak poradzić sobie z dyfrakcją

Przy małym otworze względnym obiektywu głębia ostrości jest większa, ale pojawia się efekt rozmycia detali na skutek dyfrakcji. W momencie gdy wpadające przez obiektyw promienie światła napotkają na swojej drodze ostre krawędzie listków przysłony, ulegają załamaniu i ostatecznie zostają nieodpowiednio skupione na matrycy. Im mniejszy otwór przysłony, tym większa część promieni ulega ugięciu. Choć korzystanie z szerzej otwartej przysłony pozwala wyraźniej zarejestrować szczegóły, to wymaga jednocześnie precyzyjnego ogniskowania ze względu na ograniczoną głębię ostrości.

Przysłona a głębia ostrości

Na skutek stosowania małych otworów przysłony większa część obrazu wydaje się ostra, choć przy skrajnych ustawieniach w wyniku dyfrakcji część detali może ulec rozmyciu. Korzystanie z szeroko otwartej przysłony prowadzi do ograniczenia głębi ostrości, co ułatwia wyodrębnianie i podkreślanie tematu zdjęcia. W wizjerze wyświetlany jest obraz, jaki aparat rejestruje przy maksymalnie otwartej przysłonie, dlatego warto korzystać z przycisku podglądu głębi ostrości w celu sprawdzenia tego, jak ostatecznie będzie wyglądać scena.